دکتر سیده مهری حمیدی سنگدهی نائب رئیس انجمن تحقیقات آزمایشگاهی کشور
دکتر سیده مهری حمیدی سنگدهی دانشیار پژوهشکده لیزر و پلاسما، سرپرست مدیریت پشتیبانی پژوهش و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، رئیس سابق آزمایشگاه مرکزی دانشگاه شهید بهشتی، عضو هیأت مدیره انجمن اپتیک و فوتونیک ایران و نائب رئیس انجمن تحقیقات آزمایشگاهی ایران
لطفا خودتان را معرفی بفرمایید. درباره مقاطع تحصیلی خود و کارهای آزمایشگاهی که در دوران تحصیل انجام داده‌اید صحبت بفرمائید.
ممنون از زحمت شما: سیده مهری حمیدی هستم، دکترای فوتونیک از دانشگاه شهید بهشتی تهران. دوران کارشناسی را در سال 1377 در دانشگاه تهران شروع کردم و دوره کارشناسی ارشد رو به دلیل علاقه به فعالیت‌های آزمایشگاهی در زمینه لیزر، در دانشگاه شهید بهشتی ادامه دادم و در نهایت هم دوره دکترای فوتونیک را در پژوهشکده لیزر و پلاسمای دانشگاه شهید بهشتی به عنوان اولین فارغ‌التحصیل فوتونیک ایران در سال 1383 با طراحی و ساخت ایزولاتورهای فوتونی به اتمام رسوندم.
•لطفا درباره مسئولیت‌های اجرایی خود در دانشگاه شهید بهشتی توضیح بفرمائید.
مسئولیت‌های اجرایی بنده در دانشگاه شهید بهشتی با راه‌اندازی و مدیریت آزمایشگاه مرکزی شروع شد و با کمک و همت معاونت پژوهشی وقت دانشگاه و ریاست محترم دانشگاه شهید بهشتی و همراهی همکاران با همت، آزمایشگاه مرکزی و سامانه بیت (بهره‌برداری یکپارچه تجهیزات) را با هدف بهره‌برداری به مساوات همه از امکانات آزمایشگاهی در دانشگاه راه انداختیم. اکنون به عنوان مدیر پشتیبانی پژوهشی دانشگاه مشغول فعالیت اجرایی هستم.
•درباره آزمایشگاه‌های دانشگاه شهید بهشتی و آزمایشگاه‌های تحت مدیریت خودتان توضیح بفرمائید.
آزمایشگاه‌های دانشگاه در همه دانشکده‌ها و از جمله آزمایشگاه مگنتوپلاسمونیک تحت نظارت بنده، تحت سرپرستی آزمایشگاه مرکزی دانشگاه و به عنوان اعضای دامنه بیت، سرویس‌دهی می‌کنند. این آزمایشگاه‌ها عضو فعال سامانه tensbal و خصوصا شاعا هستند.
• درباره تحقیقات و مطالعات انجام شده در این آزمایشگاه و تحقیقاتی که در برنامه‌های آینده در نظر گرفته‌اید توضیح دهید.
در آزمایشگاه تحت نظارت خودم، با گروه جوان و نازنینمان، طراحی و ساخت ادوات حسگری فوتونی جهت استفاده به عنوان حسگرهای میدان مغناطیسی و گاز و مواد سمی و مخدر و همچنین ضرایب شکست بر پایه پلاسمون‌های سطحی انجام می‌شود. همچنین تحریک فعالیت‌های نورونی و عصبی با عوامل بیرونی با چیدمان‌های کاملا اپتیکی بررسی می‌شود.
• خروجی‌های عملیاتی و کاربردیی که این آزمایشگاه و زمینه فعالیت های انجام شده و درحال انجام در این آزمایشگاه که برای کشور داشته توضیح بفرمائید.
به لطف خدا هم اکنون ما توانایی ساخت هسته‌های حسگرها و حتی دستگاه‌های تمام موتوری حسگری ضرایب شکست و ویروس‌ها را داریم. خصوصا در زمینه هسته حسگرهای میدان با حمایت ستاد فوتونیک ایران، به قیمت تمام شده یک پنجم نمونه معادل خارجی رسیده‌ایم.
• علاقه دارید کدام آزمایشگاه‌ها در دانشگاه شهید بهشتی توسعه بیشتری بیایند و اولویت شما تحقیق و پژوهش در کدام زمینه‌ها در آزمایشگاه مدنظرتان می‌باشد که می‌دانید نتایج ملموس‌تر و کاربردی‌تر و در زمان کوتاه‌تری خواهد گرفت و مشکلاتی که مدنظر شما می‌باشد را سریعتر حل خواهد کرد.
ایده یکپارچه‌سازی آزمایشگاه‌ها در دانشگاه شهید بهشتی تحت عنوان سامانه بیت و متمرکز نمودن ادوات با تکنولوژی بالا در آزمایشگاه مرکزی دانشگاه، بسیار موثر بوده است هم برای هر کدام از ما همکاران که آزمایشگاه‌های مستقل داریم و هم برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه و جامعه علمی کشور عزیزمان. به همین دلیل می‌توان گفت هر کدام از این آزمایشگاه‌ها ارزش برابری برای سیستم علمی خواهد داشت. با این توجه که دستگاه‌ها به انحصار در نیایند و سرویس‌دهی یکسان داشته باشند.
• بنظرتان آزمایشگاه مرکزی دانشگاه شهید بهشتی در رقابت با آزمایشگاه‌های خصوصی موجود در تهران توان درآمدزایی خواهد داشت و یا اصلا آیا باید در این جهت حرکت کند یا خیر؟
آزمایشگاه‌های مرکزی در دانشگاه‌ها باید دو منظوره مورد توجه قرار بگیرند، به این معنی که هم بتوانند موتور محرک درآمد اختصاصی دانشگاه باشند و هم باعث بالا رفتن سطح تحقیقات دانشجویان تحصیلات تکمیلی شوند. به همین دلیل شاید نتوان کل ظرفیت آن را در راستای درآمدزایی اختصاص داد و این در حالیه که آزمایشگاه‌های خصوصی، هدف اولشان افزایش درآمد است. به نظرم برنامه‌ریزی هوشمندانه‌ای لازمه که آزمایشگاه‌های مرکزی در کنار بالا بردن سطح کیفیت پژوهش، از پس نگهداری خودشان بر بیان.
• آیا آزمایشگاه مرکزی می‌تواند ایجاد اشتغال در دانشگاه‌ها و یا جامعه هم بکند و یا تنها در زمینه تحقیق و پژوهش می‌بایست قرار گیرد و یا با توسعه و ایجاد کارهای جنبی از دانشجویان فارغ‌التحصیل تحصیلات تکمیلی استفاده کند؟
بله مطمعناً یکی از وظایف آزمایشگاه مرکزی برگزاری دوره‌های ویژه است که منجر به ایجاد شغل برای دانشجویان فارغ‌التحصیل خواهد شد، کما اینکه در حال حاضر هم این اتفاق می‌افتد.
• آیا آزمایشگاه‌های مرکزی که از حمایت‌های وزارت علوم استفاده می‌کنند باعث تضعیف آزمایشگاه‌های خصوصی خواهند شد یا خیر؟
خیر، با توجه به سوال قبلی شما، وجود هر دوی این آزمایشگاه‌ها لازمه چون هر کدوم وظایف و ماموریت خودشان را دنیال می‌کنند و لازمند.
• بودجه اختصاص یافته به آزمایشگاه‌های مرکزی می‌بایست طبق چه اولویت‌هایی از طرف وزارت علوم تخصیص یابد؟ پیشنهادی دارید؟
بر اساس تعداد Acnowledgmentهایی که در انتشارات بین‌المللی از خود ثبت می‌کنند، تعداد دانشجویانی که از سامانه‌های آن سرویس می‌گیرند و درآمدزایی آزمایشگاه که شاید خیلی راحت قابل استحراج نباشد.
• آیا آزمایشگاه‌های مرکزی وزارت علوم برای انجام کارهای آزمایشگاهی نیاز است دنبال اخذ مجوزهای استاندارد مانند ایزو بروند یا به دلایلی که ذکر می‌فرمایید می‌تواند نیاز به این چنین مجوزهایی نداشته باشند؟
اتفاقاً گرفتن این مجوزها ضروریه ولی با توجه به فرآیندهای پیچیده و دست و پا گیری که وجود دارد، باید روند حمایتی مناسبی از سوی وزارت در نظر گرفته شود.
• راهکارهای توسعه آزمایشگاه‌های مرکزی را برحسب اولویت در چه مواردی می‌دانید؟ آیا می‌بایست آزمایشگاه‌های مرکزی دانشگاه‌های تحت وزارت علوم بصورت مستقل کار کنند و تنها بودجه از وزارت بگیرند؟ یعنی مثلا نیروهایش را بصورت پیمانکاری از خارج دانشگاه بگیرد و یا با درآمد خود هزینه تعمیر و نگهداری بدهند و تنها با بودجه‌های تخصیصی وزارت خرید دستگاه هایتک کند یا اینکه در همین مسیر وابستگی کامل به دانشگاه‌ها بماند؟
با توجه به وضعیت افزایش قیمت‌ها در حال حاضر، و لزوم ورود تجهیزات فناوری بالا، حمایت دو جانبه لازم دارند.
• نحوه تعامل دانشگاه شهید بهشتی با کارشناسان آزمایشگاه مرکزی خود چگونه است؟ نیروهای کارمندی هستند و یا از دانشجویان دکتری استفاده می‌گردد و یا حالت‌های دیگری که توضیح خواهید داد.
درآزمایشگاه مرکزی دانشگاه، کارمندان و کارشناسان دانشگاه مستقر هستند و در موارد خاصی از دنشجویان دکترا استفاده می‌شود. ولی در آزمایشگاه‌های تحت دامنه بیت، دانشجویان عناصر اصلی هستند. البته برخی از آزمایشگاه‌ها در واحدها نیز، اپراتور کارمندی دارند.
• از انجمن تحقیقات آزمایشگاهی ایران بعنوان یکی از اعضای اولین دوره هیات مدیره چه انتظاراتی داشتید و خواهید داشت؟
انتظارم این بود که انجمن بتواند تحقیق آزمایشگاهی و لزوم وجود آزمایشگاه‌های مرکزی را نهادینه کند که به نظرم تلاش‌های خوبی شکل گرفته است و نیاز به حمایت دارد. با توجه به تجربه چندین ساله‌ای که در هیات مدیره انجمن اپتیک و فوتونیک ایران دارم، برگزاری کنفرانس‌های سالانه و گردهمایی‌های تخصصی کمک شایانی در تعیین خط مشی علمی جامعه می‌کند و نیاز به همراهی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در این زمینه بیش از هر دوره دیگری وجود دارد.
• آیا انجمن تحقیقات آزمایشگاهی بهتر است تنها برای آزمایشگاه‌های مرکزی وزارت علوم فعالیت کند و یا بصورت عمومی به تمامی آزمایشگاه‌های دولتی و خصوصی خدمات ارائه دهد؟
به نظرم می‌تواند و لازم است که همه آزمایشگاه‌ها را تحت پوشش قرار بدهد.
• در زمینه تخصصی خودتان توضیح دهید که برای توسعه کارهای تجربی و آزمایشگاهی از چه امکاناتی می‌بایست در آزمایشگاه مرکزی استفاده کنید و برای کاربردی کردن پژوهش‌ها چه پیشنهاداتی در حوزه مطالعاتی خود برای آزمایشگاه‌های دانشگاه‌های دیگر دارید؟
کارهای تخصصی ما از نانوفوتونیک تا الکترونیک را شامل می‌شود و ما تقریبا از همه امکانات موجود استفاده می‌کنیم. مثل میکروسکوپ‌های الکترونی، نانولیتوگرافی، لیزرها و ....
ولی این اعتقاد رو عمیقا دارم که در صورت وجود دستگاهی تکنولوژی بالا در شهر خودمان و یا اطراف، خرید تکراری نباید اتفاق بیفتد و دوستان باید به این روحیه همکاری و سرویس‌دهی برسند. راه حل مناسبی هم وجود دارد مثل قراردادهای همکاری مشترک بین آزمایشگاه‌های مرکزی دانشگاه‌ها. به عنوان مثال، دانشگاه ما با دانشگاه شیراز قرارداد همکاری دارد و دانشجویان زیادی از این طریق سرپیس گرفته‌اند از سامانه‌هایی که در سمت مقابل موجود بوده است.
امیدوارم روزی برسد که سامانه یکپارچه خدمات آزمایشگاهی، به معنی واقعی اتقاق بیفتد تا همه جامعه علمی از این موهبت جهت اعتلای سطح و کیفیت پژوهشی استفده کنند.
مجدد ممنون از توجه شما و آرزوی سلامتی